Geschiedenis spoorwegen in en om Roosendaal

Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van kopie, op digitale of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van auteur en/of webmaster.

De NS in Essen

Laatst bereikte mij de vraag of er op 30 april 1991 een treinstel van het type DE-3 (plan U) van de NS vanuit Roosendaal naar Zeeuws-Vlaanderen was gereden. Inderdaad ging het hier om de jaarlijkse rit van de 'Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en Tramwegwezen' (NVBS) op Koninginnedag. Een aantal leden brachten op die dag een bezoek aan het spoorwegbedrijf van de NS in Zeeuws-Vlaanderen. Dat bracht mij op het idee om een kort overzicht (hoewel niet volledig) te brengen van NS-materieel in Essen.

1. Rond 1900 reden enkele sneltreinen van de 'Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij' (HIJSM) non-stop van Rotterdam naar Essen. Op de ansichtkaart uit 1903 rijdt zo'n trein met een locomotief van de serie HIJSM 350-408 (later serie NS 1600) langs het perron van het tijdelijke stationsgebouw. Weldra zal een machine van de 'Chemins de fer de l' Etat Belge' (EB ) haar plaats innemen. Op het perron staan tolbedienden en rijkswachters een oogje in het zeil te houden. De reizigers dienen uit te stappen en zich naar de visitatiezaal te begeven voor douaneonderzoek en paspoortcontrole. Na een oponthoud van een kwartier tot twintig minuten zal een deel van de trein naar Antwerpen vertrekken. De rest blijft achter in Essen, zoals blijkt uit andere ansichtkaarten. Rechts staat het tijdelijke stationsgebouw, dat na de monumentale nieuwbouw in 1903 in gebruik werd genomen als bestel- of stukgoederenloods. Na jaren van leegstand is het pand in januari 1998 afgebroken. Tot het laatst toe was boven een van de deuren het opschrift spijszaal/restaurant te lezen. Helemaal rechts in beeld is nog een stukje te ontwaren van het douanegebouw (uitgerust met trap). in latere jaren werd dit gebruikt als bewaarplaats voor bagage en rijwielen van reizigers. Het pand is afgebroken in apil 1994. De ansichtkaart is tevens de oudst bekende afbeelding van het station Essen en dan nog wel van een buitenlandse trein.

2. Op 5 mei 1927 vond de inhuldigingsrit plaats van de 'Etoile du Nord' (vanuit Paris Nord naar Amsterdam CS). In Essen maakte locomotief NMBS 4523 plaats voor de glimmend gepoetste locomotief NS 3501 (oorspronkelijk als 'Blauwe Brabander' in dienst gesteld door de 'Noord-Brabantsch Duitsche Spoorweg-Maatschappij' (NBDS) van machinist Jan van Eekelen uit Roosendaal voor de rit naar Rotterdam DP. Achter de locomotieven zijn van links naar rechts de stukgoederenloods (tijdelijk stationsgebouw uit 1901-1903), het douanegebouw en het nieuwe stationsgebouw uit 1903 te ontwaren.

3. Locomotief NS 1778 wacht in Essen op een rit terug naar Roosendaal, 26 juli 1936. Op de achtergrond staat de douanegoederenloods uit 1903.

4. Locomotief NS 3768 staat gereed voor vertrek te Essen met stoptrein 2132 (Roosendaal - Antwerpen Centraal), 24 oktober 1950. Het korte stukje overkapping op het tweede perron (links) zal in 1956 plaats maken voor de elektrificatie.

5. Locomotief NS 3804 rijdt het station Antwerpen Centraal binnen met stoptrein 1052 (Roosendaal - Antwerpen Centraal), 24 juni 1952.

6. Zeventien jaar lang werd de luxe 'Edelweiss' gereden met NS/SBB-treinstellen. op 28 augustus 1964 passeert trein 31 (Amsterdam CS - Zurich Hbf) het station Essen. Op spoor 2 staat een elektrische locomotief van de reeks 29.

7. Na de 'ontstoming' van de NS in 1957 werden goederentreinen naar en van Essen gebracht en gehaald door diesellocomotieven van de series NS 2400-2530 en NS 2201-2350. In Essen kwam er steevast een stoom- (tot begin jaren zestig), diesel- of elektrische locomotief voor en ging de trein verder naar Antwerpen Noord, Antwerpen Schijnpoort of Schaarbeek. Er zijn echter nauwelijks of geen plaatjes van Nederlandse diesellocomotieven op het emplacement van Essen bekend. In die jaren speelde de goederendienst zich nog vooral in de late avonduren en 's nachts af. Op 1 mei 1976 keren de locomotieven NS 2250 en NS 2205 na het afleveren van een goederentrein in Essen terug naar Roosendaal. Rechts staat het seinhuis blok 17 aan de noordzijde van het emplacement te Essen.

8. Uiteraard werden diesellocomotieven naar en van Zeeuws-Vlaanderen voor een bezoek aan de Hoofdwerkplaats Tilburg uitgewisseld via Essen en Antwerpen (lijn 120, maar foto's gemaakt in Essen zijn onbekend. Slechts van enkele andere ritten zijn foto's gemaakt, zoals van het transport van de NS 1502 en NS 1505 naar Engeland op 10 juli 1986. Overigens waren zij eerder met locomotief NS 647 van Roosendaal naar Essen gebracht. De Belgen plaatsten hun zojuist uit een revisie gekomen NMBS 2366 voor de trein.

9. Een plaat van de NS 1502 voor het fraaie stationsgebouw te Essen, 10 juli 1986.

10. Op weg naar Engeland. NMBS 2366 nadert met een goederentrein (en in opzending NS 1502 en NS 1505) de overweg in de Bontstraat ten zuiden van Essen, 10 juli 1986.

11. Maar liefst 55 jaar lang, vanaf 29 september 1957 tot 9 december 2012, reed er een 'Benelux-dienst' tussen Amsterdam CS en Brussel Zuid. Tot 23 mei 1982 stopten alle 'Benelux-treinen' ook in Essen. Dertig jaar lang bestond het materieel (naast getrokken treinen uit het einde van de jaren zestig en trek-duwmaterieel uit 1974) uit 'Benelux-hondekoppen' (vier stuks in eigendom van de NMBS en acht stuks in eigendom van de NS). De treinstellen NMBS 220903, NS 1203 en NS 1208 passeren (als een van de laatste treinen met dit materieel) op 19 mei 1987 als trein 164 (Amsterdam CS - Brussel Zuid) het fraaie stationsgebouw van Essen.

12. Terug naar huis in Zeeuws-Vlaanderen. In een goederentrein vanuit Essen is locomotief NMBS 2556 op 30 september 1987 onderweg met locomotief NS 651 nabij Antwerpen Luchtbal. De machine keert, weliswaar met beperkte snelheid, terug van een grote revisie in de hoofdwerkplaats Tilburg.

13. De jaarlijkse Koninginnedagrit van de NVBS op 30 april 1991 had als bestemming Zeeuws-Vlaanderen. In de stromende regen passeert het treinstel NS 140 Essen. Slechts één andere belangstellende kwam opdagen om hiervan getuige te zijn. Links staat treinstel NMBS 032 gereed als stoptrein L 7583 (Essen - Antwerpen Centraal).

14. Overigens waren DE-3'en al eerder in Belgie geweest en zelfs twee tegelijk op 7 april 1979. Vanuit Eindhoven reden toen de NS 140 en NS 141 over Neerpelt (voor een fotostop) naar Waterschei voor een ondergronds bezoek aan de steenkolenmijnen. Na aankomst kregen alle excursiegangers een mijnwerkerspak en schoenen aangemeten. Lang niet alles paste precies. Ook kreeg je een lamp in je handen gedrukt. Vervolgens ging het in een lift van drie etages hoog pijlsnel naar beneden. Bij de aankomst op een diepte van circa 925 meter stonden enkele treinen gereed om het hele gezelschap in een kilometerslange rit naar het kolenfront te brengen. Vervolgens begon een kruiptocht op handen en voeten langs de kolenschaaf bij een schuinliggende kolenlaag van circa 60 cm dikte. Pas toen kreeg iedereen een goede indruk hoe de winning van steenkolen plaatsvond onder een intense hitte. Bezweet en voorzien van een zwarte aanslag volgde de terugtocht, waarna het gezelschap in de badlokalen een heerlijke douchepartij wachtte, precies zoals de mijnwerkers dat deden (en doen). Je had die (oude) mannen eens moeten zien lopen: in de trein in een keurig net pak en nu met een handdoekje voor hun 'edele' delen op weg naar de gezamenlijke doucheruimte. Overigens konden de weinige dames in de badlokalen voor het kaderpersoneel douchen. Kortom, het was een van de meest interessante excursies van de NVBS.

15. In de jaren 1991-1992 verliet een groot aantal locomotieven van de serie NS 2400-2530 ons land. Zij zouden in Frankrijk bij de aanleg van Hoge Snelheids-Lijnen een nieuwe toekomst tegemoet gaan. Meermalen stonden er in Essen bij de leegstaande goederenloods enkele locomotieven opgesteld, dit in afwachting van de opzending in een goederentrein. Op 1 juni 1991 zijn dat de NS 2465, NS 2414, NS 2477 en NS 2425.

16. Op 14 augustus 1991 staan de locomotieven NS 2510, NS 2454, NS 2528 en NS 2526 gereed in afwachting van de opzending in een goederentrein naar Frankrijk.

17. Locomotief NMBS 8442 ontmoet op 14 augustus 1991 in Essen het viertal locomotieven NS 2510, NS 2454, NS 2528 en NS 2526.

18. Op 22 februari 1992 staan de locomotieven NS 2459, NS 2444 en NS 2413 bij de leegstaande goederenloods gereed in afwachting van de opzending in een goederentrein naar Frankrijk.

19. Enkele uren later op 22 februari 1992 zijn de locomotieven NS 2459, NS 2444 en NS 2413 op weg naar Frankrijk en naderen ze achter locomotief NMBS 2119 de overweg in de Bontstraat te Essen.

20. In het begin van de jaren negentig kwam de instroom van nieuwe diesellocomotieven bij de NS op gang. Geleidelijk aan vervingen zij de laatste machines van de serie NS 2201-2350 op het baanvak Roosendaal - Essen. Op 24 juli 1995 vertrekt locomotief NS 6425 met een graantrein vanuit Essen naar Roosendaal. Rechts staat het seinhuis blok 17 aan de noordzijde van het emplacement te Essen.

21. Ook op 24 juli 1995 vertrekken de locomotieven NS 6416 en NS 6407 met een trein met containers op rongenwagens vanuit Essen naar Roosendaal. Links staat het rijtje huizen aan de noordzijde van de Handelsstraat.